داروهای بیولوژیک چیستند؟
داروهای بیولوژیک نوعی داروی پیشرفته بر پایه موجودات زنده یا فرآوردههای زیستی آنها هستند که برای درمان بیماریهای مزمن، خودایمنی و سرطانها به کار میروند. این مقاله از سوی شرکت پویش دارو گستر برتر فارس به بررسی ساختار، کاربرد، مزایا و چالشهای داروهای بیولوژیک و نقش آنها در آینده درمانهای دارویی میپردازد.
تهیه و تنظیم: پویش دارو گستر برتر فارس
مقدمه
پیشرفتهای علم زیستفناوری (Biotechnology) در چند دههی اخیر، افق تازهای را در درمان بسیاری از بیماریها گشوده است. یکی از نتایج مهم این پیشرفتها، ظهور داروهای بیولوژیک یا بیولوژیکال (Biologic Drugs) است. این داروها برخلاف ترکیبات شیمیایی سنتی، از موجودات زنده یا فرآوردههای زیستی آنان ساخته میشوند و نقش چشمگیری در درمان بیماریهای مزمن، خودایمنی و سرطانها دارند.
تعریف داروهای بیولوژیک
داروهای بیولوژیک معمولاً شامل پروتئینها، آنتیبادیهای مونوکلونال، آنزیمها، واکسنها یا سلولهای زنده هستند که برای درمان یا پیشگیری از بیماریها استفاده میشوند. برخلاف داروهای شیمیاییِ کوچکمولکول، که با واکنشهای شیمیایی ساده تولید میشوند، داروهای بیولوژیک نیازمند سیستمهای پیچیدهی سلولی و فرآیندهای دقیق زیستفناورانهاند.
تفاوت داروهای بیولوژیک با داروهای سنتی
منبع تولید:
داروهای بیولوژیک از باکتریها، سلولهای پستانداران یا سایر سیستمهای زنده تولید میشوند؛ در حالیکه داروهای سنتی از ترکیبات شیمیایی غیرزنده ساخته میشوند.
ساختار مولکولی:
مولکولهای بیولوژیک بسیار بزرگ و پیچیدهاند (مثل پروتئینها)، در مقابل مولکولهای داروهای شیمیایی که کوچک و سادهاند.
نحوه مصرف:
اغلب بیولوژیکها به صورت تزریقی یا انفوزیونی تجویز میشوند زیرا در دستگاه گوارش تجزیه میشوند و قابلیت جذب خوراکی ندارند.
دقت درمانی:
داروهای بیولوژیک با دقت بالایی مسیرهای خاص سلولی و مولکولی را هدف قرار میدهند، بنابراین اثربخشی بالا و در بسیاری موارد عوارض جانبی کمتر دارند.
کاربردهای داروهای بیولوژیک
امروزه داروهای بیولوژیک در درمان طیف وسیعی از بیماریها استفاده میشوند، از جمله:
بیماریهای خودایمنی: مانند آرتریت روماتوئید، پسوریازیس، بیماری کرون و کولیت زخمی
سرطانها: آنتیبادیهای مونوکلونال برای هدفگیری سلولهای سرطانی (مثل تراستوزوماب و ریستوکسیماب)
اختلالات خونی و ایمنی: فاکتورهای انعقادی و ایمونوگلوبولینها
درمانهای مبتنی بر سلول و ژن: مانند سلتراپی و ژنتراپی، که نسل جدید داروهای بیولوژیک بهشمار میروند.
چالشها و محدودیتها
با وجود مزایای فراوان، داروهای بیولوژیک دارای چالشهایی نیز هستند:
هزینه بالای تولید و قیمت زیاد
نیاز به زنجیره سرد برای نگهداری و حملونقل
حساسیتهای ایمنی یا واکنشهای آلرژیک در برخی بیماران
محدودیت در دسترسی و نیاز به تخصص برای تجویز صحیح
داروهای مشابه بیولوژیک (Biosimilars)
پس از پایان ثبت اختراع داروهای بیولوژیک برند، شرکتها میتوانند نسخههای مشابه با اثربخشی و ایمنی یکسان تولید کنند که به آنها بیوسیمیلار (داروی مشابه بیولوژیک) گفته میشود.
این داروها کمک بزرگی در کاهش هزینههای درمانی و افزایش دسترسی بیماران هستند.
آیندهی داروهای بیولوژیک
پیشرفتهای سریع در مهندسی ژنتیک و فناوریهای سلولی، آیندهی داروسازی را بهسمت تولید اختصاصیتر، کمعارضهتر و شخصیتر سوق میدهد. انتظار میرود در آینده، بسیاری از بیماریهای صعبالعلاج با استفاده از داروهای بیولوژیک قابل درمان قطعی شوند.
نتیجهگیری
داروهای بیولوژیک نسل جدیدی از درمانهای دارویی هستند که با بهرهگیری از زیستفناوری، درمان بسیاری از بیماریهای مزمن و پیچیده را دگرگون کردهاند. شرکت پویش دارو گستر برتر فارس با تمرکز بر آموزش، آگاهی و معرفی این فناوریهای نوین، به ارتقای دانش دارویی کشور و سلامت جامعه کمک میکند.